Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ

Bố cục: 3 đoạn

- Đoạn 1 (Từ đầu … đến "Lấy sức đâu mà đi"): Anh đội viên thức dậy lần thứ nhất.

- Đoạn 2 (Tiếp theo … đến "Anh thức luôn cùng Bác"): Anh đội viên thức dậy lần thứ ba.

- Đoạn 3 (Còn lại): Suy nghĩ của anh đội viên về Bác.

Nội dung chính: Tác phẩm kể về một đêm không ngủ của Hồ Chí Minh trên đường đi chiến dịch trong thời kì kháng chiến chống Pháp và tình cảm kính yêu, cảm phục của người chiến sĩ đối với Bác.

Câu 1

Trả lời câu 1 (trang 67, SGK Ngữ văn 6, tập hai):

- Bài thơ kể lại một đêm không ngủ của Hồ Chí Minh trên đường đi chiến dịch trong thời kì kháng chiến chống Pháp và cảm nghĩ của người chiến sĩ về Bác.

- Diễn biến: Tỉnh dậy trong một đêm mưa rừng, anh đội viên thấy Bác Hồ đốt lửa và tận tình chăm sóc giấc ngủ của các anh bộ đội. Lần thứ ba thức dậy anh mời Bác ngủ nhưng Bác từ chối, vì thế mà anh cảm phục và yêu mến tấm lòng cao cả của Bác.

Câu 2

Trả lời câu 2 (trang 67, SGK Ngữ văn 6, tập hai):

- Hình tượng Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của anh đội viên.

- Cách miêu tả như vậy khiến cho người đọc thấy giữa anh và Bác dường như không khoảng cách mà lại rất gần gũi, chân thật. Thể hiện được tấm lòng của anh bộ đội với Bác và tình cảm, sự yêu thương vô bờ bến của Bác dành cho các chiến sĩ.

Câu 3

Trả lời câu 3 (trang 67, SGK Ngữ văn 6, tập hai):

     So sánh tâm trạng, cảm nghĩ của anh đội viên trong hai lần thức giấc:

- Lần thứ nhất thức dậy:

   + Từ ngạc nhiên: trời khuya Bác vẫn ngồi

   + Trào dâng niềm thương Bác: Càng nhìn lại càng thương

   + Cảm động khi chứng kiến cảnh Bác chăm sóc cho bộ đội

- Lần thứ ba thức dậy:

   + Tâm trạng từ hoảng hốt tới tha thiết lo lắng: mời Bác ngủ

   + Anh cảm nhận được tấm lòng yêu thương vô hạn của Bác đối với bộ đội và nhân dân.

   + Cuối cùng “anh thức luôn cùng Bác”

- Trong bài không đề cập tới lần thức dậy thứ hai của anh đội viên, vì:

   + Lần thứ ba “Bác vẫn ngồi đinh ninh” chứng tỏ trong đêm ấy anh đội viên thức dậy nhiều lần, lần nào cũng chứng kiến Bác không ngủ.

   + Trong lần thứ ba anh không nén được cảm xúc nên “nằng nặc” mời Bác đi ngủ.

- Qua cảm nghĩ của anh đội viên, hình ảnh Bác gần gũi, thân thương, tấm lòng bao dung, vĩ đại của Bác được khắc họa chân thực qua lời kể của anh đội viên.

Câu 4

Trả lời câu 4 (trang 67, SGK Ngữ văn 6, tập hai):

    Trong đoạn kết, tác giả viết:

        …

       Đêm nay Bác không ngủ

       Vì một lẽ thường tình

       Bác là Hồ Chí Minh”.

- Trong cuộc đời cách mạng, Người trải qua nhiều sóng gió, nhiều đêm không ngủ, nên việc đêm nay Bác không ngủ vì lo cho dân cho nước là "một lẽ thường tình".

=> Đó là phát hiện mang tính chân lý: tình yêu thương, sự bao dung của Người không chỉ là biểu hiện đơn lẻ, đó là nhân cách của Người - nhân cách vĩ đại, ngời sáng.

Câu 5

Trả lời câu 5 (trang 67, SGK Ngữ văn 6, tập hai):

- Bài thơ được làm theo thể năm chữ:

   + Mỗi khổ thơ có bốn dòng thơ.

   + Cách gieo vần: chữ cuối thứ hai và chữ cuối thứ ba vần liền với nhau.

- Thể thơ này rất thích hợp với cách kể chuyện của bài thơ.

Câu 6

Trả lời câu 6 (trang 67, SGK Ngữ văn 6, tập hai):

* Những từ láy trong bài: trầm ngâm, lâm thâm, xơ xác, nhẹ nhàng, mơ màng, lồng lộng, thổn thức, thầm thì, bồn chồn, hốt hoảng, đinh ninh, phăng phắc, nằng nặc,…

- Một số từ láy đặc sắc: mơ màng, thầm thì, nằng nặc làm tăng giá trị biểu cảm, tả cụ thể trạng thái tình cảm, cảm xúc của anh đội viên.