Hướng dẫn đọc : Truyện kể về một cô bé dân tộc Chăm nhào đất để nặn nồi giúp mẹ. Truyện có nhiều tình tiết nên cần đọc chậm, rõ ràng để hiểu hết ý của truyện.
CÔ BÉ LÀNG CHĂM
Như nhiều con gái làng Chăm khác, từ nhỏ Đông Chiêu đã được mẹ dạy cho hai nghề: dệt thổ cẩm và làm đồ gốm dùng trong sinh hoạt gia đình là những đổ bằng đất nung như cái cà ràng, cái nồi, cái pụ... dân dã và rẻ tiển, thích hợp với đời sống nông thôn. Đêm nay, Đông Chiêu mượn ánh sáng của đèn trời để làm việc. Em tưới nước lên mớ đất sét bên gốc cau và bàn chân nhỏ bé của em kiên nhẫn dẫm đạp, nhào qua trộn lại cho đến khi mớ đất nhão nhoét trờ thành mịn màng. Em lấy một cục đất sét vo vo trên tay, rồi ngắt từng miếng nhỏ : những miếng đất dẻo quánh và vàng thắm ánh trăng...
Con gà trống của Đông Chiêu gáy rất đúng giờ, chỉ xê xích mươi phút vào mỗi hửng đông. Ánh lửa nhảy nhót in bóng mẹ lên vách bếp. Bao giờ mẹ cũng là người dậy sớm nhất nhà để chuẩn bị cho công việc của một ngày mới.
Xong bữa cơm sáng, cha dắt xe trâu đi lấy củi khô hay đất sét, còn mẹ và Đông Chiêu ở nhà làm đồ gốm. Hôm nay, mẹ phải ra đồng thăm lúa.
Đông Chiêu bẻ cục đất sét bằng nắm tay đặt lên mặt bàn nhỏ. Hai bàn tay em mềm mại, thoăn thoắt biến cục đất vô tri thành cái nồi xinh xắn, trong khi hai chân em không ngừng di chuyển quanh mặt bàn. Nét đặc biệt trong nghề gốm cổ truyền của làng Chăm là không dùng bàn xoay mà người thợ phải đi xoay quanh cái bàn.
Trên mảnh sân nhỏ, những chiếc nồi tròn vo, đều đặn như được đúc từ một cái khuôn được tắm nắng trước khi đem nung. Ở quê Đông Chiêu, cách nung đổ gốm cũng khác lạ, không cần cho sản phẩm vào lò mà xếp xen kẽ với rơm rạ. củi khô thành nhiều lớp trên bãi đất trống ở đầu làng. Khi gió nổi, người thợ mới châm lửa cháy bùng, và chỉ cần mười lăm hai mươi phút đã đủ chín sản phẩm.
Ngoài sân, hàng cau quét ánh sáng loang lổ lên những cái đáy nồi tròn. Đã chín giờ, Đông Chiêu lo ôn bài cho buổi học chiều. Như bao cô học trò nhỏ ởlàng Chăm khác, ngoài việc học, em còn phải giúp đỡ ba mẹ nhiều việc để cải thiện cuộc sống vốn không mấy dư dả. Năm nay Đông Chiêu thi tốt nghiệp Tiểu học nên em càng phải học nhiều hơn. Đang mở trang vở mới để làm bài tập tiếng Việt. Đông Chiêu chợt nhớ đến anh em Đông Thuận đang học ở trường Trung học dân tộc nội trú trên tính. Làng Chăm của em tuy còn nghèo nhưng thiếu niêu hiếu học lắm, em nào cũng học xong bậc Tiểu học ở làng rồi lên tỉnh học bậc Trung học. chứ không chịu bỏ học đâu.
HỒ VIỆT KHUÊ
