Văn bản: Những ngôi sao xa xôi

I. soạn chi tiết bài Những ngôi sao xa xôi – Lê Minh Khuê

Câu 1 (Trang 121 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Kể tóm tắt nội dung truyện.

Truyện được trần thuật từ nhân vật nào? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện?

Trả lời:

– Tóm tắt nội dung: Truyện Những ngôi sao xa xôi viết về ba cô gái thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá bom ở một cao điểm trong thời kì cuộc chiến tranh chống đế quốc Mỹ đang diễn ra khốc liệt. Ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm. Mặc dù vậy, cuộc sống của họ vẫn vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội.

– Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất, theo lời kể của Định – nhân vật chính. Sự lưạ chọn vai kể như vậy thuận lợi cho việc miêu tả diễn biến tâm lí của nhân vật, thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của ba cô gái.

Câu 2 (Trang 121 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong ở một tổ trinh sát phá bom trên cao điểm. Ở họ có những nét gì chung đã gắn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người?

Trả lời:

– Điểm chung của ba cô gái:

+ Cùng chung một tổ, cùng trải qua cuộc sống đầy những khó khăn, hiểm nghèo.

+ Họ đã trở thành những con người dũng cảm, can trường, coi những việc đếm bom, phá bom… chỉ là những công việc bình thường hàng ngày.

+ Những người có tinh thần trách nhiệm cao đối với công việc nhưng đồng thời cũng dễ xúc cảm, giàu ước mơ, dễ vui mà cũng dễ trầm tư.

+ Họ lạc quan, yêu đời, không bao giờ tỏ ra chán nản, thất vọng.

– Nét tính cách riêng giữa ba cô gái:

+ Phương Định nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng, ưa sống với những kỷ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư.

+ Chị Thao từng trải hơn nhưng cũng không thiếu những rung động, khát khao của tuổi trẻ

+ Nho trông có vẻ yếu đuối nhưng cũng rất tinh nghịch.

Câu 3 (Trang 121 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Tác giả đã thể hiện chân thực và sinh động, tự nhiên tâm lí của những cô gái thanh niên xung phong tuổi đời còn rất trẻ.

Hãy phân tích tâm lí nhân vật Phương Định, tập trung vào những đoạn:

– Nhân vật tự quan sát và đánh giá về mình ở phần đầu của truyện.

– Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở phần cuối truyện.

– Cảm xúc trước trận mưa đá ở cuối truyện.

Trả lời:

– Phương Định là một cô gái Hà Nội, ngoại hình khá: bím tóc dày, tương đối mềm, cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, đôi mắt dài, nâu, hay nheo lại như chói chang… Các anh lái xe nhận xét: “Cô gái có cái nhìn sao mà xa xăm!”… ⇒ Cô gái tự nhận thức được vẻ đẹp của mình, cô tự hào nhưng không kiêu ngạo vì điều đó.

– Tâm trạng của Phương Định trong một lần phá bom: từ những suy nghĩ vui vui về các anh bộ đội đến nỗi nhớ nhà, nhớ mẹ, nhớ rất rõ những đồ vật, những kỉ niệm ngày còn ở nhà… Đó là những suy nghĩ rất đời thường nhưng càng làm cho bức tranh chân dung người chiến sĩ thêm sống động.

– Nhất là đoạn cuối truyện, khi cơn mưa đá đã tan thì niềm vui nhỏ bé của các cô cũng không còn. Cô gái lại đắm chìm và những hồi ức về quê nhà. Bao nhiêu hình ảnh gắn liền với bấy nhiêu kỉ niệm: mẹ, cái cửa sổ, bà bán kem, lũ trẻ, hoa trong công viên… mỗi hình ảnh chỉ kịp vụt qua trong thoáng chốc nhưng rất sắc nét, rất cụ thể.

Câu 4* (Trang 121 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của truyện?

Trả lời:

Tác phẩm có giọng điệu và ngôn ngữ tự nhiên, trẻ trung và đầy nữ tính. Những câu văn ngắn, nhịp nhanh tạo được không khí khẩn trương trong hoàn cảnh chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại, gợi nhớ những kỷ niệm của tuổi thiếu niên hồn nhiên, vô tư.

Câu 5 (Trang 121 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Đọc truyện ngắn này, em hình dung và cảm nghĩ như thế nào về tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ?

Trả lời:

Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong trong truyện là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ. Đó là những người tràn đầy sức khỏe, sức trẻ, giàu lòng yêu nước và tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc. Cho dù trong hoàn cảnh ngặt nghèo, thường xuyên đối mặt với hiểm nguy nhưng họ luôn lạc quan, hồn nhiên, yêu đời; sẵn sàng đương đầu với thử thách, tình cảm đồng đội cao đẹp…

II.luyện tập bài Những ngôi sao xa xôi (trích) – Lê Minh Khuê

Câu 1 – Luyện tập (Trang 122 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Tìm đọc và ghi lại một số bài thơ, đoạn thơ hay viết về thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. (Gợi ý: tìm đọc thơ của Phạm Tiến Duật, Nguyễn Duy, Nguyễn Khoa Điềm, Lâm Thị Mĩ Dạ,…).

Trả lời:

– Trường ca “Những người đi tới biển” của Thanh Thảo:

         Buổi sáng ấy tôi bước vào tuổi 25

         Ở đường dây 559 – trạm 73

         Ngày sinh nhật bắt đầu bằng

         cơn sốt

         Cổ đắng khô ngồi thở trên

         đỉnh dốc

         Bạn mở bi đông nhường hớp nước cuối cùng

         Hớp nước cuối cùng giữa cơn sốt

         đầu tiên

         Ngày sinh nhật tuổi 25 mình

         được uống.

– Bài thơ “Khoảng trời, hố bom” của Lâm Thị Mỹ Dạ

         Chuyện kể rằng: em, cô gái mở đường

         Ðể cứu con đường đêm ấy khỏi bị thương

         Cho đoàn xe kịp giờ ra trận

         Em đã lấy tình yêu Tổ quốc của mình thắp lên ngọn lửa

         Ðánh lạc hướng thù. Hứng lấy luồng bom…

         Ðơn vị tôi hành quân qua con đường mòn

         Gặp hố bom nhắc chuyện người con gái

         Một nấm mộ, nắng ngời bao sắc đá

         Tình yêu thương bồi đắp cao lên…

         Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em

         Mưa đọng lại một khoảng trời nho nhỏ

         Ðất nước mình nhân hậu

         Có nước trời xoa dịu vết thương đau

         Em nằm dưới đất sâu

         Như khoảng trời đã nằm yên trong đất

         Ðêm đêm, tâm hồn em toả sáng

         Những vì sao ngời chói, lung linh

         Có phải thịt da em mềm mại, trắng trong

         Ðã hoá thành những làn mây trắng?

         Và ban ngày khoảng trời ngập nắng

         Ði qua khoảng trời em

         – Vầng dương thao thức

         Hỡi mặt trời, hay chính trái tim em trong ngực

         Soi cho tôi

         Ngày hôm nay bước tiếp quãng đường dài?

         Tên con đường là tên em gửi lại

         Cái chết em xanh khoảng-trời-con-gái

         Tôi soi lòng mình trong cuộc sống của em

         Gương mặt em, bạn bè tôi không biết

         Nên mỗi người có gương mặt em riêng!

– Bài thơ “Dáng đứng Việt Nam” của Lê Anh Xuân

         Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt

         Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng

         Và Anh chết trong khi đang đứng bắn

         Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng.

         Chợt thấy anh, giặc hốt hoảng xin hàng

         Có thằng sụp xuống chân Anh tránh đạn

         Bởi Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm

         Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công

         Anh tên gì hỡi Anh yêu quý

         Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng

         Như đôi dép dưới chân Anh giẫm lên bao xác Mỹ

         Mà vẫn một màu bình dị, sáng trong

         Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ

         Anh chẳng để lại gì cho riêng Anh trước lúc lên đường

         Chỉ để lại cái dáng-đứng-Việt-Nam tạc vào thế kỷ:

         Anh là chiến sỹ Giải phóng quân.

         Tên Anh đã thành tên đất nước

         Ôi anh Giải phóng quân!

         Từ dáng đứng của Anh giữa đường băng Tân Sơn Nhứt

         Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân.

Câu 2 – Luyện tập (Trang 122 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện.

Trả lời:

– Phương Định là một có gái có hoàn cảnh sống và chiến đấu rất khó khăn, nguy hiểm.

-> Phương Định là cô gái Hà Nội vừa bước qua tuổi học trò hồn nhiên, vào chiến trường, làm nhiệm vụ ở tổ đội trinh sát mặt đường.

-> Nhiệm vụ của cô: hi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm nom chưa nổ và nếu cần thì phá bom, phải thường xuyên đối mặt với cái chết.

– Phương Định có vẻ ngoài xinh đẹp: hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổi cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, có cái nhìn xa xăm.

– Tâm hồn mơ mộng, hồn nhiên, yêu đời:

-> Phương Định thích ca hát, thích những bài dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng, thích Ca-chiu-sa,…

-> Vui vẻ trước cơn mưa đá.

– Tình cảm đồng đội, tình cảm chị em sâu sắc: Phương Định lo lắng và chăm sóc cho Nho khi Nho bị thương.

– Tinh thần dũng cảm, bản lĩnh, vượt qua mọi hiểm nguy để hoàn thành nhiệm vụ:

-> Cảnh Phương Định phá bom: cô không hề run sợ khi đối mặt với quả bom chưa nổ.

-> Cái chết cũng không làm cô run sợ bằng việc không thể châm nổ quả bom.