I. TÓM TẮT TRUYỆN ÔNG LÃO ĐÁNH CÁ VÀ CON CÁ VÀNG
Mụ vợ biết chuyện, mắng lão một trận và năm lần bắt ông ra biển, đòi cá vàng đáp ứng những yêu cầu của mụ:
Lần thứ nhất, mụ đòi cá giúp cho một chiếc máng lợn mới.
Lần thứ hai, mụ vợ lại "quát to hơn" và bắt ông lão ra biển đòi cá vàng mội cái nhà rộng.
Lần thứ ba, mụ vợ "mắng như tát nước vào mặt" ông lão và đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.
Lần thứ tư, mụ vợ lại "nổi trận lôi đình" và đòi cá cho làm nữ hoàng.
Lần thứ năm, mụ muốn làm Long Vương để bắt cá vàng hầu hạ.
Cá vàng tức giận, lấy lại tất cả những thứ đã cho và ông lão trở về lại thấy túp lều nát ngày xưa, trên bậc cửa, mụ vợ đang ngồi trước cái máng lợn sứt mẻ.
II. TRẢ LỜI CÂU HỎI SGK
1. Trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng có mấy lần ông lão ra biển gọi con cá vàng? Việc kể lại những lần ông lão ra biển gọi cá vàng là biện pháp lặp lại có chủ ý của truyện cổ tích. Hãy nêu tác dụng của biện pháp này.
Trả lời:
- Trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng có năm lần ông lão ra biển gọi cá vàng.
+ Lần 1: Thế là ông lão đi ra biển
+ Lần 2: Thế là ông lão lại đi ra biển
+ Lần 3: Ông lão lại lóc cóc ra biển
+ Lần 4: Ông lão đành lủi thủi ra biển.
+ Lần 5: Ông lại đi ra biển
- Việc kể lại những lần ông, lão ra biển gọi cá vàng là biện pháp lặp lại có chủ ý của truyện cổ tích. Biện pháp này có mấy tác dụng sau:
+ Tạo nên tình huống, gây hồi hộp cho người nghe.
+ Sự lặp lại ở đây không phải là sự lặp lại nguyên xi mà có những chi tiết thay đổi, tăng tiến (cảnh biển thay đổi, lòng tham của mụ vợ tăng lên). Vì vậy, mỗi lần truyện lặp lại là mỗi lần có chi tiết mới xuất hiện. Đây là sự lặp lại tăng tiến.
+ Qua những lần lặp lại, tính cách các nhân vật (ông lão, mụ vợ, cá vàng) và chủ đề của truyện được tô đậm dần.
2. Mỗi lần ông lão ra biển gọi cá vàng, cảnh biển thay đổi như thế nào?
Trả lời:
Trong truyện, ông lão nầm lần ra biển gọi cá vàng, mỗi lần như thế cảnh biển lại thay đổi:
- Lần 1: Biển gợn sóng êm ả.
- Lần 2: Biển xanh đã nổi sóng.
- Lần 3: Biển xanh nổi sóng dữ dội.
- Lần 4: Biển nổi sóng mù mịt.
- Lần 5: Một cơn giông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm.
⟹ Việc liệt kê tăng tiến, cho thấy rõ phản ứng của biển tương ứng với những đòi hỏi ngày càng vô lý, quá quắt của mụ vợ ông lão đánh cá.
3. Em có nhận xét gì về lòng tham và sự bội bạc của nhân vật mụ vợ? Sự bội bạc của mụ đối với chồng đã tăng lên như thế nào? Khi nào sự bội bạc của mụ đi đến tột cùng?
Trả lời:
* Lòng tham không đáy và sự bội bạc của mụ vợ ngày càng quá quắt:
- Lần 1: đòi máng lợn mới ⟹ đòi hỏi vật chất.
- Lần 2: đòi một cái nhà rộng ⟹ đòi hỏi vật chất (tăng lên).
- Lần 3: muốn làm nhất phẩm phu nhân ⟹ đòi hỏi của cải và danh vọng
- Lần 4: muốn làm nữ hoàng ⟹ đòi hỏi của cải, danh vọng và quyền lực.
- Lần 5: muốn làm Long Vương, bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý muốn của mụ ⟹ đòi hỏi một địa vị đầy quyền uy nhưng không có thật và một quyền phép vô hạn.
Lòng tham của mụ vợ cứ tăng mãi không có điểm dừng. Mụ muốn có tất cả mọi thứ: của cải, danh vọng, quyền phép vô hạn.
* Đốì với chồng, thái độ bội bạc của mụ ngày càng tăng lên:
- Mụ mắng chồng là đồ ngốc (đòi máng lớn)
- Mụ quát to hơn: đồ ngu (đòi nhà)
- Mụ mắng như tát nước vào mặt: "Đồ ngu, ngốc sao ngốc thể (đòi làm nhất phẩm phu nhân).
- Mụ giận dữ, nổi trận lôi đình tát vào mặt ông lão: "mày dám cãi... ” (đòi làm nữ hoàng).
- Mụ lại nổi cơn thịnh nộ, sai người đi bắt ông lão đến (đòi làm Long Vương)
Những chi tiết ấy chứng tỏ: lòng tham càng lớn thì tình nghĩa vợ chồng càng nhỏ lại, rồi tiêu biến.
Với lòng tham không đáy, mụ vợ đòi hỏi tất cả mọi thứ con người có thể có, chưa đủ, mụ còn muốn chính cá vàng cũng trở thành đầy tớ hầu hạ mụ để tuỳ mụ sai khiến. Mụ không muốn đòi hỏi cá vàng qua trung gian là ông lão đánh cá nữa, mụ muốn gạt bỏ ông lão đi - ân nhân đã trở thành chướng ngại. Sự bội bạc của mụ đến đây đã đi tới tột cùng, người và trời đều không dung tha.
4. Câu chuyện đã được kết thúc như thế nào? Ý nghĩa của cách kết thúc đó.
Trả lời:
Kết thúc truyện, vợ chồng ông lão trở về cảnh sống như xưa. Với ông lão kết thúc như thế, ông lão không mất gì cả mà chỉ như vừa qua một cơn ác mộng. Còn đối với mụ vợ thì đó là một sự trừng trị thích đáng. Cá vàng không chỉ lấy đi những gì nó đã cho mà còn lấy nhiều hơn thế. Mở đầu truyện, mụ vợ sống trong cảnh nghèo khó mà chưa hề nếm trải sung sướng giàu sang. Kết thúc truyện, sau khi mụ đã được sống qua tột đỉnh giàu sang, danh vọng mà lại phải trở về cảnh nghèo khó ban đầu, điều đó thực chẳng dễ chút nào.
5. Cá vàng trừng trị mụ vợ vì tội tham lam hay tội bội bạc? Hãy nêu ý nghĩa tượng trưng của hình tượng con cá vàng.
Trả lời:
* Cá vàng trừng trị mụ vợ vì cả hai tội. Cả hai tội đều nặng, nhưng có lẽ, tội bội bạc là tội lớn hơn.
* Ý nghĩa tượng trưng của hình tượng cá vàng:
- Cá vàng tượng trưng cho sự biết ơn, tấm lòng vàng củạ nhân dân đôì với những người nhân hậu đã cứu giúp cõi người khi hoạn nạn, khó khăn. Cá vàng đại diện cho lòng tốt, cái thiện.
- Cá vàng còn tượng trưng cho một chân lí khác của nhân dân: trừng trị đích đáng những kẻ tham lam, bội bạc.
LUYỆN TẬP
Có người cho rằng truyện này đặt tên là Mụ vợ ông lão đánh cá và con cá vàng. Ý kiến của em thế nào?
Trả lời:
Không thể đặt như vậy vì:
- Về mặt hình thức: nhan đề quá dài
- Mụ vợ ông lão đánh cá là nhân vật chính, triển khai theo mạch mức độ tăng tiến theo những đòi hỏi vô lý của mụ nhưng sự đối thoại trực tiếp trong truyện là ông lão - con cá.
- Câu chuyện tô đậm lòng tốt, tính thiện của con người.
