I. Đặc điểm của sự việc và nhân vật trong văn tự sự:
1. Sự việc trong văn tự sự:
a. Xem các sự việc trong truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh”:
- Sự việc khởi đầu: (1): Vua Hùng kén rể.
- Sự việc phát triển: (2),(3),(4).
+, Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn
+, Vua Hùng ra điều kiện chọn con rể.
+, Sơn Tinh đến trước, được vợ.
- Sự việc cao trào: (5),(6).
+, Thủy Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh.
+, Hai bên giao chiến hàng tháng trời, cuối cùng Thủy Tinh thua, rút về.
- Sự việc kết thúc: (7).
Hằng năm, Thủy Tinh lại dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng đều thua.
* Mối quan hệ nhân quả của chúng:
Cái trước là nguyên nhân của cái sau. Cái sau là kết quả của cái trước và lại là cái nguyên nhân của cái sau nữa. Cứ thế cho đến hết truyện.
b. 6 yếu tố trong truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh”:
+, Nhân vật: Vua Hùng, Sơn Tinh, Thủy Tinh.
+, Địa điểm: ở Phong Châu, đất của vua Hùng.
+, Thời gian: Thời vua Hùng.
+, Nguyên nhân: Sự ghen tuông dai dẳng của Thủy Tinh.
+, Diễn biến: Hằng năm đều đánh nhau.
+, Kết quả: Thủy Tinh thua nhưng không cam chịu, năm nào cũng dâng nước đánh Sơn Tinh.
- Theo em, không thể xóa bỏ yếu tố thời gian và địa điểm trong truyện vì nếu xóa bỏ thì cốt truyện sẽ không còn thuyết phục và mất đi ý nghĩa truyền thuyết.
- Việc giới thiệu Sơn Tinh có tài là rất cần thiết vì như thế mới có thể chống chọi được với Thủy Tinh.
- Nếu bỏ sự việc vua Hùng ra điều kiện kén rể thì sẽ không có truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh” bởi đó là lí do để hai thần thi tài.
- Việc Thủy Tinh nổi giận là hoàn toàn có lí bởi vì:
+, Thủy Tinh nghĩ mình chẳng kém gì Sơn Tinh. Nay chỉ vì chậm chân mà mất vợ nên tức.
+, Thủy Tinh có tính ghen tuông ghê gớm.
c. Sự việc thể hiện mối thiện cảm của người kể đối với Sơn Tinh và vua Hùng:
- Giọng kể trang trọng, thành kính khi nhắc đến vua Hùng và Sơn Tinh nhưng đến Thủy Tinh thì không thấy có giọng này.
- Điều kiện kén rể có lợi cho Sơn Tinh bởi tất cả lễ vật đều ở trên cạn, bất lợi cho Thủy Tinh. Đây chính là dụng ý của vua Hùng.
* Việc Sơn Tinh thắng Thủy Tinh nhiều lần (mỗi năm một lần), có ý nghĩa con người khắc phục, vượt qua được những trận lũ lụt.
* Không thể để Thủy Tinh thắng Sơn Tinh bởi như thế con người chịu đầu hàng, thất bại trước thiên nhiên, con người sẽ bị tiêu diệt.
* Không thể xóa bỏ sự việc “Hằng năm Thủy Tinh lại dâng nước…” vì đó là hiện tượng xảy ra hằng năm ở nước ta.
2. Nhân vật trong văn tự sự:
a. Trong truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh”:
- Nhân vật chính: Sơn Tinh, Thủy Tinh có vai trò quan trọng nhất.
- Kẻ được nói nhiều nhất: Thủy Tinh.
- Nhân vật phụ: Hùng Vương, Mị Nương. Họ là những người cần thiết, không thể bỏ được vì nếu bỏ có thể câu chuyện sẽ bị đi chệch hướng.
b. Nhân vật trong văn tự sự được kể:
- Được gọi tên, đặt tên: Sơn Tinh, Thủy Tinh, Hùng Vương, Mị Nương…
- Được giới thiệu lai lịch, tài năng:
+, Sơn Tinh: vùng núi Tản Viên, có tài lạ: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi.
+, Thủy Tinh: ở miền biển, gọi gió, gió đến; hô mưa; mưa về.
II. LUYỆN TẬP:
1. Chỉ ra những việc mà các nhân vật trong truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh” đã làm:
- Vua Hùng: kén rể, mời lạc hầu vào bàn bạc, gả Mị Nương cho Sơn Tinh.
- Mị Nương: lấy Sơn Tinh, theo chàng về núi.
- Sơn Tinh: đến cầu hôn, đem sính lễ đến trước, rước được Mị Nương về núi, dùng phép lạ đánh nhau với Thủy Tinh…
- Thủy Tinh: Đến cầu hôn, đem lễ đến sau, không lấy được Mị Nương đùng đùng nổi giận, hô mưa, gọi gió, làm thành giông bão đánh Sơn Tinh. Thủy Tinh vẫn phải chịu thua Sơn Tinh. Hằng năm, vẫn cứ đánh nhau với thần núi.
a. Vai trò, ý nghĩa của các nhân vật:
- Vua Hùng: nhân vật phụ nhưng không thể thiếu vì ông là người quyết định cuộc hôn nhân.
- Mị Nương: nhân vật phụ nhưng cũng không thể thiếu vì nếu không có nàng thì hai thần đã không đánh nhau.
- Sơn Tinh: nhân vật chính, đối lập với Thủy Tinh, là người anh hùng chống lũ lụt của nhân dân Việt cổ.
- Thủy Tinh: nhân vật chính, đối lập với Sơn Tinh, là người tạo ra lũ lụt.
b. Tóm tắt truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh” theo sự việc gắn với các nhân vật chính:
- Sơn Tinh và Thủy Tinh đến cầu hôn.
- Vua Hùng ra điều kiện, có ý thiên vị Sơn Tinh.
- Sơn Tinh đến trước lấy được vợ, Thủy Tinh đến sau không lấy được Mị Nương đuổi theo Sơn Tinh để cướp nàng.
- Trận đánh dữ dội giữa hai thần: Kết quả : Sơn Tinh thắng, Thủy Tinh thua.
- Hằng năm, hai thần vẫn kịch chiến mấy tháng trời nhưng lần nào Thủy Tinh cũng thua.
c. Tác phẩm được đặt là “Sơn Tinh, Thủy Tinh” là vì:
- Tên của hai thần – hai nhân vật chính trong truyện.
- Không nên đổi tên khác vì có tên truyện chưa nói rõ nội dung chính của truyện, có tên thì lại thừa nên giữ nguyên là cách hay nhất.
2. Cho nhan đề truyện: “Một lần không vâng lời”. Em kể một câu chuyện theo nhan đề đó:
- Kể việc gì? (Không nghe lời mẹ dặn.)
- Diễn biến sự việc? (Chiều thứ 7, mẹ dặn ở nhà nhớ làm bài tập Toán để tối về mẹ cho đi chơi nhưng em không nghe lời chỉ có xem ti vi và rủ các bạn sang chơi. Kết quả: bài tập chưa làm, tối về em bị phạt và không được đi chơi cùng gia đình).
- Nhân vật chính ai? (Là chính bản thân em).
