I. Lời văn, đoạn văn tự sự:
1. Lời văn giới thiệu nhân vật:
* Các câu văn đã giới thiệu nhân vật:
- Hùng Vương có một người con gái tên là Mị Nương.
- Mị Nương đẹp và hiền dịu.
- Sơn Tinh: ở núi Tản Viên.
- Thủy Tinh: ở miền biển.
* Câu văn giới thiệu trên đây thường dùng từ “là,có” và cụm từ “người ta gọi chàng là”.
2. Lời văn kể sự việc:
* Dùng những từ để kể hành động của nhân vật: đến sau, không lấy được vợ, nổi giận, đem quân đuổi theo, hô mưa, gọi gió, làm dông bão, dâng nước…
* Các hành động được kể theo trình tự trước sau, nguyên nhân – kết quả, thời gian. Hành động đấy mang lại kết quả: lụt lớn, thành Phong Châu như nổi lềnh bềnh trên một biển nước.
* Lời kể trùng điệp (nước ngập… , nước ngập…, nước dâng…) tạo cho người đọc cảm giác là nước đang lên rất nhanh và lũ lụt như đang hiện ra trước mắt.
3. Đoạn văn:
Đọc lại các đoạn văn (1),(2),(3) rồi trả lời câu hỏi:
* Mỗi đoạn văn biểu đạt ý chính:
- Đoạn 1: Vua Hùng kén rể: “Vua cha yêu thương … một người chồng thật xứng đáng”.
- Đoạn 2: Hai thần đến cầu hôn : “[…] cả hai đều xứng đáng làm rể vua Hùng”
- Đoạn 3: Thủy Tinh đánh Sơn Tinh : “Thủy Tinh đến sau … cướp Mị Nương”.
Người ta gọi đó là câu chủ đề bởi vì câu đó diễn tả được ý chính của cả đoạn văn.
* Để dẫn đến ý chính, người kể đã đưa ra một số ý phụ hoặc giải thích, chứng minh cho ý chính nổi bật lên.
* Các ý phụ và mối quan hệ:
Mối quan hệ giữa các câu rất chặt chẽ. Câu sau tiếp câu trước hoặc rõ ý câu trước , hoặc nối tiếp hành động, nêu kết quả của hành động.
* Viết đoạn văn : “Tuệ Tĩnh thấy ai có bệnh nặng lo cho trước, không kể người đó có địa vị như thế nào, giàu hay nghèo.”
Tuệ Tĩnh là một danh y có tâm và đức ở đời Trần – thầy thuốc chuyên cứu giúp người bệnh không kể giàu nghèo. Một hôm, ông chuẩn bị theo con nhà quý tộc vào tư dinh để xem bệnh thì bất ngờ có hai vợ chồng người nông dân khiêng đứa con bị gãy đùi đến xin ông chạy chữa. Đứng trước tình thế cấp bách, danh y Tuệ Tĩnh đã chọn chữa cho đứa bé bị gãy đùi. Sau đó, mới đến chữa cho nhà quý tộc.
II. LUYỆN TẬP:
1. Đọc các đoạn văn dưới đây và trả lời câu hỏi:
a) Sọ Dừa làm thuê cho nhà phú ông.
- Câu chủ đề: “Cậu chăn bò rất giỏi”.
- Mạch lạc của đoạn văn:
+ Câu 1: Hành động bắt đầu.
+ Câu 2: Nhận xét chung về hành động.
+ Câu 3, 4: Hành động cụ thể.
+ Câu 5: Kết quả của hành động.
b) Thái độ của các con gái phú ông đối với Sọ Dừa:
- Câu chủ đề: “Hai cô chị ác nghiệt … rất tử tế”
- Giữa hai câu là hành động nối tiếp và ngày càng cụ thể.
c) Tính nết cô Dần:
- Câu chủ đề: “Và tính cô cũng như tuổi cô còn trẻ con lắm”.
- Mạch lạc của đoạn:
+ Câu 1, 2 quan hệ nối tiếp.
+ Câu 3, 4 thể hiện sự đối xứng, ngang bằng.
+ Câu 4, 5 đối xứng.
⟹ Các câu giải thích, làm sáng rõ cho câu chủ đề.
2. Đọc hai câu văn sau, câu nào đúng, câu nào sai?
Câu (b) đúng vì rất mạch lạc.
Câu (a) sai vì không không thể cưỡi ngựa rồi mới nhảy lên lưng ngựa được => điều vô lí.
3. Hãy viết câu giới thiệu:
- Lạc Long Quân là một vị thần giúp dân diệt trừ yêu quái và dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi.
- Âu Cơ là vợ của Lạc Long Quân – một người con gái xinh đẹp tuyệt trần.
- Thánh Gióng là vị anh hùng chiến thắng giặc ngoại xâm đầu tiên của dân tộc ta.
- Tuệ Tĩnh là một danh y lỗi lạc ở đời Trần.
4. Viết đoạn văn kể chuyện Thánh Gióng đánh đuổi giặc Ân và kể chuyện Thánh Gióng gãy roi sắt lấy tre đánh giặc:
Thánh Gióng là một người anh hùng mang trong mình sức mạnh của cả cộng đồng trong thời kì đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Thánh Gióng đã có mặt đúng lúc để cứu nước khi bị lâm nguy, dẹp tan giặc Ân. Ngựa của Thánh Gióng phun ra lửa, roi sắt quật tan quân thù. Đến khi roi sắt gãy thì nhổ tre đánh giặc. Nước ta thật sung sướng và tự hào khi có một người như Gióng - chiến đấu bằng cả những thứ vũ khí thô sơ và cỏ cây ven đường để đem lại hòa bình cho Tổ quốc.
