Trả lời:
- Các câu văn đã giới thiệu tên, lai lịch, quan hệ, tính tình, tài năng của nhân vật:
+ Hùng Vương có một người con gái tên là Mị Nương.
+ Mị Nương đẹp và hiền dịu.
+ Sơn Tinh: ở núi Tản Viên.
+ Thủy Tinh: ở miền biển.
- Câu văn giới thiệu trên đây thường dùng từ “là, có” và cụm từ “người ta gọi chàng là”.
2. Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
(3) Thủy tinh đến sau, không lấy được vợ, đùng đùng nổi giận, đem quân đuổi theo đòi cướp Mị Nương. Thần Hô mưa, gọi gió làm thành dông bão rung chuyển cả đất trời, dâng nước sông lên cuồn cuộn đánh Sơn Tinh. Nước ngập ruộng đồng, nước ngập nhà cửa, nước dâng lên lưng đồi, sườn núi, thành Phong Châu như nổi lềnh bềnh trên một biển nước.
(Sơn Tinh, Thủy Tinh)
Đoạn văn đã dùng những từ gì để kể những hành động của nhân vật? Gạch dưới những từ chỉ hành động đó. Các hành động được kể theo thứ tự nào? Hành động ấy đem lại kết quả gì? Lời kể trùng điệp (nước ngập..., nước ngập..., nước dâng...) gây được ấn tượng gì cho người dọc?
Trả lời:
- Đoạn văn đã dùng những từ để chỉ hành động của nhân vật:
+ Thuỷ Tinh: Đến muộn, không lấy được Mị Nương, đem quân đuổi theo Sơn Tinh.
+ Hô mưa, gọi gió, làm giông bão, dáng nước đánh, nước ngập, nước dâng...
- Các hành động được kể theo thứ tự trước sau, nguyên nhân - kết quả, thời gian.
- Lời kể trùng điệp có tác dụng thể hiện rõ cuộc tấn công của Thần nước thật nhanh chóng và khủng khiếp, gây ấn tượng dữ dội cho người đọc.
3. Đọc lại các đoạn văn (1), (2), (3) trong SGK và trả lời các câu hỏi:
a) Hãy cho biết mỗi đoạn văn biểu đạt ý chính nào, gạch dưới câu biểu đạt ý chính ấy. Tại sao người ta gọi đó là câu chủ đề?
b) Để dẫn đến ý chính ấy, người kể đã dẫn dắt từng bước bằng cách các ý phụ như thế nào? Chỉ ra các ý phụ và mối quan hệ của chúng với ý chính.
Trả lời:
a) Mỗi đoạn văn biểu đạt ý chính:
- Đoạn 1: Vua Hùng kén rể: “Vua cha yêu thương … một người chồng thật xứng đáng”.
- Đoạn 2: Hai thần đến cầu hôn : “[…] cả hai đều xứng đáng làm rể vua Hùng”
- Đoạn 3: Thủy Tinh đánh Sơn Tinh : “Thủy Tinh đến sau … cướp Mị Nương”.
=> Người ta gọi đó là câu chủ đề bởi vì câu đó diễn tả được ý chính của cả đoạn văn.
b)
- Để dẫn đến ý chính, người kể đã đưa ra một số ý phụ hoặc giải thích, chứng minh cho ý chính nổi bật lên.
- Mối quan hệ giữa các câu rất chặt chẽ. Câu sau tiếp câu trước hoặc làm rõ ý câu trước, hoặc nối tiếp hành động, nêu kết quả của hành động.
II. LUYỆN TẬP
1. Đọc các đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
a) Thế là Sọ Dừa đến ở nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi. Hằng ngày, Sọ Dừa lăn sau đàn bò ra đồng, tối đến lại lăn sau đàn bò về chuồng. Ngày nắng cũng như ngày mưa, bò con nào con nấy bụng no căng. Phú ông mừng lắm.
b) Ngày mùa, tôi tớ ra đồng làm cả, phú ông có ba cô con gái thay phiên nhau đưa cơm cho Sọ Dừa. Hai cô chị ác nghiệt, kiêu kì, thường hắt hủi Sọ Dừa; còn cô em út hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế.
(Sọ Dừa)
c) Cô không đẹp, chỉ xinh thôi. Và tính cô cũng như tuổi cô còn trẻ con lắm. Thấy khách hàng nói một câu bông đùa, cô đã tưởng người ta chòng ghẹo mình, díu đôi lông mày lại và ngoe nguẩy cái mình. Khách trông thấy chỉ cười. Nhưng cô cũng không giận ai lâu, chỉ một lát cô lại vui tính ngay!
(Thạch Lam, Hàng nước cô Dần)
Mỗi đoạn văn trên kể về điều gì? Hãy gạch dưới câu chủ đề quan trọng nhất của mỗi đoạn văn. Các câu văn triển khai chủ đề ấy theo thứ tự nào?
Trả lời:
a) Sọ Dừa làm thuê cho nhà phú ông.
- Câu chủ đề: “Cậu chăn bò rất giỏi”.
- Mạch lạc của đoạn văn:
+ Câu 1: Hành động bắt đầu.
+ Câu 2: Nhận xét chung về hành động.
+ Câu 3, 4: Hành động cụ thể.
+ Câu 5: Kết quả của hành động.
b) Thái độ của các con gái phú ông đối với Sọ Dừa:
- Câu chủ đề: “Hai cô chị ác nghiệt … rất tử tế”
- Giữa hai câu là hành động nối tiếp và ngày càng cụ thể.
c) Tính nết cô Dần:
- Câu chủ đề: “Và tính cô cũng như tuổi cô còn trẻ con lắm”.
- Mạch lạc của đoạn:
+ Câu 1, 2 quan hệ nối tiếp.
+ Câu 3, 4 thể hiện sự đối xứng, ngang bằng.
+ Câu 4, 5 đối xứng.
⟹ Các câu giải thích, làm sáng rõ cho câu chủ đề.
2. Đọc hai câu văn sau, theo em, câu nào đúng, câu nào sai?
a) Người gác rừng cưỡi ngựa, lao vào bóng chiều, nhảy lên lưng ngựa, đóng chắc yên ngựa.
b) Người gác rừng đóng chắc yên ngựa, nhảy lên lưng ngựa, rồi lao vào bóng chiều.
Trả lời:
- Câu (a) sai vì không không thể cưỡi ngựa rồi mới nhảy lên lưng ngựa được => điều vô lí.
- Câu (b) đúng vì rất mạch lạc.
3. Hãy viết câu giới các thiệu nhân vật: Thánh Gióng, Lạc Long Quân, Âu Cơ, Tuệ Tĩnh.
Trả lời:
- Thánh Gióng là vị anh hùng chiến thắng giặc ngoại xâm đầu tiên của dân tộc ta.
- Lạc Long Quân, chồng bà Âu Cơ, từng diệt Ngư Tinh, Hồ Tinh giúp dân an cư lạc nghiệp.
- Âu Cơ là vợ của Lạc Long Quân – một người con gái xinh đẹp tuyệt trần.
- Thời Trần có danh y nổi tiếng Tuệ Tĩnh luôn hết lòng vì người bệnh.
4. Viết đoạn văn kể chuyện Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt xông trận, ngựa phun lửa giết giặc Ân và đoạn kể chuyện Thánh Gióng khi roi sắt gãy, đã nhổ tre ngà tiếp tục đánh đuổi quân giặc.
Trả lời:
Thánh Gióng là một người anh hùng mang trong mình sức mạnh của cả cộng đồng trong thời kì đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Thánh Gióng đã có mặt đúng lúc để cứu nước khi bị lâm nguy, dẹp tan giặc Ân. Ngựa của Thánh Gióng phun ra lửa, roi sắt quật tan quân thù. Đến khi roi sắt gãy thì nhổ tre đánh giặc. Nước Việt ta thật tự hào khi có một người như Gióng - chiến đấu bằng cả những thứ vũ khí thô sơ và cỏ cây ven đường để đem lại hòa bình cho Tổ quốc.
