Lời giải chi tiết
I. Mục đích, tầm quan trọng của phỏng vấn và trả lời phỏng vấn
a) Người ta phỏng vấn và trả lời phỏng vấn để làm gì?
Trả lời:
Không phải bất cứ cuộc trò chuyện, hỏi đáp nào cũng mặc nhiên được xem là phỏng vấn. Chỉ là phỏng vấn khi cuộc trò chuyện ấy được thực hiện nhằm mục đích rõ ràng là để thu thập thông tin về một chủ đề quan trọng, có ý nghĩa.
b) Một xã hội thực sự dân chủ văn minh không thể không đề cao vai trò quan trọng của các hoạt động phỏng vấn. Nói thế đúng hay sai? Vì sao?
Trả lời:
Tôn trọng hoạt động phỏng vấn và trả lời phỏng vấn là tôn trọng sự thật, tôn trọng quyền được bày tỏ ý kiến của công chúng, và vì thế, nó là một biểu hiện của tinh thần dân chủ trong một xã hội văn minh.
II. Những yêu cầu cơ bản đối với hoạt động phỏng vấn
a) Trong khâu chuẩn bị phỏng vấn, nếu chỉ xác định được sẽ hỏi cái gì, để làm gì và hỏi ai thì đã đủ chưa? Vì sao có thể coi là đã (hoặc chưa) đủ?
Trả lời:
- Trong hoạt động phỏng vấn có năm yếu tố không thể thiếu, đó là: người phỏng vấn, người trả lời phỏng vấn, mục đích phỏng vấn, chủ đề phỏng vấn và phương tiện phỏng vấn.
- Trong câu hỏi nêu trên chưa nhắc đến phương tiện phỏng vấn (máy quay phim, máy ghi âm, thậm chí là giấy bút, sổ tay).
- Hơn thế, các yếu tố trên không tồn tại riêng rẽ mà phải gắn bó, hoà hợp với nhau, quyết định lẫn nhau. Ví như, đối tượng phỏng vấn phái phù hợp với mục đích và chủ đề phỏng vấn. Việc phỏng vấn về vấn đề gì và để làm gì quyết định việc chọn người phỏng vấn.
b) Trong phỏng vấn, phải hỏi như thế nào để đạt được mục đích phỏng vấn?
Trả lời:
Trong phỏng vấn, câu hỏi là vô cùng quan trọng. Để đạt được mục đích phỏng vấn, câu hỏi cần đảm bảo các yêu cầu sau:
- Ngắn gọn, rõ ràng
- Phù hợp với mục đích và đối tượng phỏng vấn
- Làm rõ chủ đề
- Liên kết với nhau và được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
Mặt khác, để có thể thu thập được nhiều nhất những thông tin như mong muốn, cần tránh những câu hỏi mà người trả lời chỉ cần đáp ngắn gọn và không giải thích thêm: có / không; đúng / sai.
III. Những yêu cầu đối với người trả lời phỏng vấn
a) Khi phỏng vấn, có phải bao giờ người phỏng vấn cũng chỉ sử dụng những câu hỏi dã chuẩn bị sẵn không? Tại sao?
Trả lời:
Không phải lúc nào người phỏng vấn cũng chỉ nêu ra những câu hỏi đã chuẩn bị sẵn. Ngược lại trong quá trình hỏi đáp, người hỏi còn cần lắng nghe lời đáp, để đưa ra những câu hỏi có tính chất "ngẫu hứng", "ứng đối", nhằm:
- Làm cho câu chuyện liên tục, không rời rạc.
- Khéo léo lái người trả lời phỏng vấn trớ lại chủ đề phỏng vấn, nếu thấy họ có dấu hiệu "lạc đề" hoặc thậm chí có khi họ cố ý né tránh vấn để.
- Gợi mơ, khiến họ có thể nêu ý kiến rõ ràng hơn.
b) Trong quá trình phỏng vấn, người phỏng vấn cần có thái độ thế nào, ngoài sự khiêm tốn, nhã nhặn và chăm chú lắng nghe?
Trả lời:
Cuộc phỏng vấn nên diễn ra trong không khí thân tình, tự nhiên. Người phỏng vấn không chỉ cần lịch thiệp, nhã nhặn, biết lắng nghe, đồng cảm với người cùng nói chuyện, mà còn cần tỏ thái độ tôn trọng ý kiến của họ bằng cách châm chú ghi chép và cố tránh chạm vào những chỗ có thể làm cho người trả lời phỏne, vấn không vui.
c) Kết thúc phỏng vấn, người phỏng vấn cần nhớ làm việc gì để bày tỏ sự trân trọng đối với người trả lời phỏng vấn?
Trả lời:
Trước khi khép lại buổi phỏng vấn, người phỏng vấn không nên quên việc cảm ơn người trả lời phỏng vấn đã dành thời gian và công sức cho buổi nói chuyện. Khi mở đầu cuộc phỏng vấn, người phỏng vấn cũng cần khéo léo tìm những lời mở đầu phù hợp để gợi ra một không khí gần gũi, thân thiện cho cuộc phỏng vấn.
4. Buổi phỏng vấn có thế được phát trực tiếp trên truyền hình hay trên sóng phát thanh, nhưng cũng có thể được công bố sau khi đã biên tập lại. Trong trường hợp đó, kết quả phỏng vấn phải được ghi lại một cách trung thực (người phỏng vấn không dược tự ý sửa chữa những câu trả lời phóng vấn). Bài phỏng vấn phải được trình bày rõ ràng, trong sáng và hấp dẫn (có thể thêm những lời miêu tả hoặc kể chuyện ngắn gọn nếu cần).
5. Người trả lời phỏng vấn phải nêu thật trung thực, rõ ràng ý kiến của mình về điều được hỏi, với thái độ thẳng thắn, chân thành. Đó là những điều rất dễ nhận ra. Nhưng còn yêu cầu nào khác mà người trả lời phỏng vấn cần cố gắng để đạt tới nữa không?
Gợi ý:
Người được phỏng vấn không chỉ cần trả lời đúng vào điều được hỏi, bằng những ý kiến trung thực, rõ ràng mà câu trả lời còn cần được trình bày sao cho hấp dẫn. Câu trả lời của Bác về tình hình Điện Biên Phú (SGK) là một ví dụ. Câu trả lời này hay không chỉ vì nội dung của nó rất rõ ràng, sáng tỏ, mà còn vì cách trả lời thật thú vị, vừa thông minh và lại dễ hiểu đến không ngờ.
IV. Luyện tập
1. Hãy theo dõi một buổi phỏng vấn trên truyền hình và nhận xét về người phỏng vấn và người trả lời phỏng vấn.
Trả lời:
Học sinh quan sát kĩ bài phỏng vấn, thảo luận cùng nhóm để đưa ra câu trả lời chính xác nhất.
2. Giả sử anh (chị) muốn được vào làm việc ở nơi mà mình yêu thích. Nhà tuyển dụng tiến hành phỏng vấn có nêu ra câu hỏi:
Bạn có thể nói cho tôi nghe về nhược điểm lớn nhất của mình không?
Trả lời:
HS nêu nhược điểm của mình nhưng nhược điểm đó không gây trở ngại cho cơ hội tìm kiếm việc làm. Muốn vậy cần tự tìm trong những nhược điểm của mình một nhược điểm dễ được thông cảm nhất. Chẳng hạn có thể nêu lên những nhược điểm phổ biến sau đây: Thường ngủ dậy muộn; Rất hay tin người, ...
3. Thu thập dư luận về thị hiểu thưởng thức ca nhạc (phim ảnh, đọc truyện,...)
Trả lời:
- Chuẩn bị các câu hỏi xoay quanh chủ đề về đọc sách, xem phim, thưởng thức văn nghệ… trong đó chu ý không nên sa vào các chi tiết vụn vặt. Mở đầu bản câu hỏi phải có lời chào và kết thúc phải có lời cảm ơn, các câu hỏi đi từ dễ đến khó.
- Việc trả lời các câu hỏi cũng cần tính chất đầy đủ và dí dỏm, phù hợp với sự cảm thụ của lứa tuổi với vấn đề được hỏi.
