Giàn thiên lí nhà em
Sân nhà em được che rợp một giàn thiên lí.
Năm ngoái chữa nhà, lát lại cái sân, một vài thứ có thể đổi thay, nhưng cái giàn thiên lí thì bà và mẹ cố giữ, nhất định giữ lại. Giàn thiên lí này do chú Trọng bắc, ba gốc thiên lí do chú Trọng trồng, trước khi chú đi vào chiến trường miền Nam thời đánh Mĩ. Chú đi mãi, không bao giờ về nữa.
Sáu cái cột tre ngày xưa chú bắc, nay đã bị ải, bố em đã thay bằng những ống nước bằng kẽm không gỉ. Cái giàn được chằng bằng dây thép, có sợi to bằng chiếc đũa, có sợi nhỏ bằng cọng rơm nay vẫn còn nguyên và bền chắc. Dây thép đan dọc ngang, mỗi ô giàn vuông vắn, mỗi bề nhỉnh hơn gang tay người lớn. Chú Trọng thật khéo tay, các ô giàn đan đều tăm tắp.
Giàn thiên lí xanh tươi bốn mùa. Ba gốc thiên lí nằm ở mép sân, mỗi gốc cách nhau 4 mét. Thiên lí là giống cây leo, cành, nhánh thiên lí bằng ngón tay út, bằng cọng rạ, cái vòi thiên lí chỉ bằng cọng rơm. Nhưng gốc thiên lí màu nâu thẫm, màu xanh rêu lại to bằng cổ tay người lớn. Lá thiên lí tựa lá khoai, mỏng hơn, xanh nhạt hơn. Về mùa xuân, lá thiên lí xanh biếc một màu, che kín mặt giàn. Tháng ba là mùa hoa thiên lí. Có nhà thơ nào đã viết mà cô danh ca Huế vẫn hát vẫn ngâm: "Trên giàn thiên lí bóng xuân sang”. Hoa thiên lí kết thành chùm, mỗi chùm có ba bốn hoa. Hoa thiên lí có 5 cánh như năm ngôi sao xếp đều xòe ra xung quanh đài hoa xinh xinh như cái chuông nhỏ bằng ngọc màu xanh rêu, xanh lơ; nhụy hoa màu vàng nhạt. Hương thiên lí ngan ngát vào ban mai, nồng nàn về chiều, thoang thoảng trong sương đêm. Nhiều bữa, tỉnh giấc giữa đêm khuya, em cảm thấy cả ngôi nhà êm đềm như bao bọc bằng hương thiên lí, tâm hồn nhẹ lâng lâng.
Ngày nào, mẹ và bà cũng hái hoa thiên lí bày lên đĩa đặt lên bàn thờ. Bà nói nhỏ nhẹ, nước mắt ứa ra: "Con ơi! Trọng ơi! Giàn thiên lí nở hoa mà con cứ đi mãi không về...". Hoa thiên lí để xào với lòng gà, xào với thịt bò, hay nấu canh. Món nào bà và mẹ nấu cũng ngon, ăn suốt mùa hè vẫn không chán. Với bà, hoa thiên lí là cây nhà lá vườn, ai đến chơi bà cũng biếu một gói để về thắp hương, nấu canh. Với mẹ thì hoa là đặc sản, mỗi tuần mẹ hái hai lần, mỗi lần ba, bốn cân, mẹ đưa lên chợ thị xã bán. Tiền bán hoa thiên lí góp lại có năm được trên một triệu, mẹ dùng để mua sắm mọi thứ làm giỗ ông, giỗ chú Trọng.
Mùa hè, ngồi dưới giàn thiên lí mát lắm. Những đêm thu, ngồi dưới giàn thiên lí để ngắm trăng, thật tuyệt. Ánh trăng lọc qua màu lá thiên lí xanh ngời ngời.
Mẹ vẫn sai em đem nước vo gạo ra tưới cho gốc cây thiên lí. Cuối năm, bố thay đất, bón phân chuồng, bón đạm cho ba cây thiên lí. Đã trên 30 năm mà giàn thiên lí của gia đình vẫn tươi tốt, xanh ngăn ngắt.
Cuối thu, mùa hoa thiên lí vãn. Bầy ong đến hút nhụy hoa, tìm mật hoa cũng thưa thớt dần. Thỉnh thoảng mới thấy một hai con ong bầu đen nhánh chập chờn lượn qua lượn lại. Nhưng giàn thiên lí vẫn xanh. Với bà, với mẹ, giàn thiên lí là tình nhớ thương, nỗi đợi chờ. Với em, giàn thiên lí là mảnh trời năm tháng tỏa mát tâm hồn và ngôi nhà be bé xinh xinh ngào ngạt hương hoa.
Năm nay, xuân đến sớm. Mùa xuân đã về. Mùa hoa thiên lí lại dâng hương.
Trương Thị Ngọc Hòa Thuận Thành - Bắc Ninh
