Cảm nhận về đất nước và nghệ thuật thể hiện của tác giả trong trích đoạn trích Đất Nước - Nguyễn Khoa Điềm

Và ở đâu trên khắp ruộng đồng, bờ bãi

Chẳng mang một dáng hình, một ao nước, một lối sống ông cha

     Tư tưởng ‘‘Đất nước nhân dân” còn là biểu hiện bằng những nhận thức khái quát sâu sắc:

Em ơi em

Đất Nước là máu xương của mình

Phải biết gắn bó và san sẻ

Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở

Làm nên, Đất Nước muôn đời

     Đi vào chiều sâu, bề dày của văn học dân gian, tác giả khám phá những vẻ đẹp tâm hồn, tính cách của nhân dân - chính là những yếu tố làm nên cái hồn của đất nước. Những nét nổi bật của tâm hồn, tính cách dân tộc đó là những tâm hồn say đắm trong tình yêu, nhân hậu, nghĩa tình:

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm

Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”

Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi".

     Tâm hồn nhân dân thật nhân hậu nghĩa tình nhưng khi cần phải đối phó với kẻ thù thì tính cách lại vô cùng quyết liệt:

Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm

 Có nội thù thì vùng lên đánh bại

Để Đất Nước này là Đất Nước của nhân dân

     Những cảm nhận và suy tưởng về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm được tác giả diễn tả bằng một hình thức thể hiện đặc sắc vừa quen thuộc vừa cách tân.

     Câu thơ với tiếng dài, ngắn linh hoạt tạo một nhịp điệu phóng khoáng cùng với giọng kể tâm tình góp phần biểu hiện mạch cảm xúc tuôn chảy dạt dào khá tự do. Giọng thơ có nhiều chỗ trầm bổng, sâu lắng, thiết tha, âm vang càng lúc càng thấm sâu vào tâm hồn người đọc như những cơn mưa ngâu rất nhẹ nhàng càng lúc càng thấm sâu vào lòng đất:

Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu

Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát

Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác

Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi...

     Sự thay đổi kiểu câu, biến đổi giọng điệu linh hoạt làm tăng sức mạnh biểu hiện vừa trữ tình vừa giàu chất chính luận, khái quát, trí tuệ. Đoạn thơ rất giàu hình ảnh, vừa giản dị, gần gũi vừa có sức gợi cảm phong phú, gợi trí tưởng người đọc liên tưởng đến những hình tượng trong ca dao, truyện cổ, dân ca... Chỉ một câu thơ “Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm ” cũng đã gợi lên mấy câu ca dao ngọt ngào, đằm thắm biết bao:

Khăn thương nhớ ai

Khăn rơi xuống đất Khăn thương nhớ ai

Khăn vắt trên vai

     Tóm lại đoạn trích Đất Nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã chứa đựng một nội dung sâu sắc: tư tưởng “Đất Nước của nhân dân”. Nội dung tư tưởng này được thể hiện trong một hình thức nghệ thuật sinh động, thấm sâu vào từng hình ảnh, từng chi tiết, từng lời thơ. Cùng với các tác giả khác cùng thời, Nguyễn Khoa Điềm đã đóng góp một cách nhìn, cách cảm, cách nghĩ mới lạ về chủ đề Đất Nước.