Vì các tia phóng xạ khi xuyên qua các mô sống, chúng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến ADN trong tế bào gây ra đột biến gen hoặc làm chấn thương NST → gây ra đột biến NST.
Để gây đột biến ở thực vật người ta sử dụng cách chiếu xạ với cường độ và liều lượng thích hợp vào hạt nảy mầm, đỉnh sinh trưởng của nhân, cảnh, hạt phấn, bầu nhụy. Ngoài ra, người ta còn chiếu xạ vào mô thực vật nuôi cấy.
Vì tia tử ngoại không có khả năng xuyên sâu như tia phóng xạ.
Sốc nhiệt là sự tăng hoặc giảm nhiệt độ môi trường một cách đột ngột.
Sốc nhiệt làm cho cơ chế tự bảo vệ sự cân bằng của cơ thể không kịp điều chỉnh nên gây chấn thương trong bộ máy di truyền, làm tổn thương thoi phân bào gây rối loạn phân bào → đột biến số lượng NST
