Tỏ lòng - Phạm Ngũ Lão

Bố cục (2 phần)

- Hai câu đầu: hình tượng con người và quân đội thời Trần

- Hai câu sau: Chí làm trai – nỗi lòng của tác giả

Nội dung

- Bài thơ là bức chân dung tinh thần của tác giả đồng thời cũng là vẻ đẹp của con người thời Trần - có sức mạnh, lí tưởng, nhân cách cao đẹp, mang hào khí Đông A.

Câu 1:Chỉ ra điểm khác nhau giữa hai câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán với câu thơ dịch. Có gì đáng lưu ý về không gian, thời gian trong đó con người xuất hiện? Con người mang tư thế, vóc dáng thế nào?

Trả lời:

- Hai tiếng múa giáo trong bản dịch thơ chưa lột tả hết vẻ đẹp của hai tiếng hoành sóc trong bản nguyên tác:

+ Múa giáo gợi tính biểu diễn nhiều hơn

+ Hoành sóc nghĩa là cầm ngang ngọn giáo, vừa gợi động tác cầm giáo chắc chắc, dứt khoát trấn giữ đất nước vừa gợi sự kì vĩ khi độ dài cây trường giáo như đo bằng chiều ngang non sông.

- Con người được đặt trong bối cảnh không gian kì vĩ, rộng lớn (non sông) và thời gian dài lâu, bền bỉ (trải mấy thu).

- Con người mang tầm vóc non sông, vũ trụ và tư thế trấn giữ đất nước hào hùng, oai phong lẫm liệt. 

Câu 2:Anh (chị) cảm nhận như thế nào về sức mạnh quân đội nhà Trần qua câu thơ "Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu"?

Trả lời:

- Hình ảnh ba quân nói về quân đội nhà Trần và cũng biểu tượng cho dân tộc Việt.

- Thủ pháp so sánh (tam quân tì hổ: ba quân như hổ báo) và cách nói phóng đại (khí thôn ngưu: khí thế nuốt trôi trâu/khí thế át sao ngưu) khẳng định sức mạnh lớn lao, khí thế ngút trời của quân đội nhà Trần, đó chính là hào khí Đông A, tinh thần thời đại.

Câu 3:Nợ công danh mà tác giả nói tới được hiểu theo cách nào?

Trả lời:

- Nợ công danh trong bài thơ vừa thể hiện chí làm trai tích cực theo tinh thần Nho giáo (lập công: để lại sự nghiệp, lập danh: để lại tiếng thơm)

- Là món nợ non sông, chưa hoàn thành nghĩa vụ đối với đất nước.

Câu 4:Phân tích ý nghĩa nỗi "thẹn" trong hai câu thơ cuối.

Trả lời:

- Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão thể hiện tâm huyết lớn lao của ông đối với đất nước.

- Ông thẹn vì chưa có tài mưu lược lớn lao như Vũ Hầu Gia Cát Lượng đời Hán để trừ giặc, cứu nước.

=> Thể hiện nhân cách đẹp đẽ và tấm lòng yêu nước thương dân của ông.

Câu 5:Qua bài thơ Tỏ lòng anh(chị) thấy hình ảnh trang nam nhi thời Trần mang vẻ đẹp như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với tuổi trẻ hôm nay và ngày mai.

Trả lời

- Qua những lời thơ tỏ lòng, hình ảnh trang nam nhi thời Trần hiện lên vừa hùng tráng, kì vĩ, mang tầm vóc vũ trụ, mang sức mạnh lớn lao vừa chan chứa tâm huyết với dân tộc và nhân cách cao cả.

- Tinh thần và hào khí Đông A ấy có tác dụng khích lệ, cổ vũ và trở thành tấm gương sáng cho tuổi trẻ hôm nay và mai sau học tập.