Văn bản: Chiếc lá cuối cùng

Câu 1 trang 90 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Những chi tiết nào trong văn bản nói lên tấm lòng thương yêu và hành động cao cả của cụ Bơ-men đối với Giôn-xi ? Tại sao nhà văn bỏ qua không kể sự việc cụ đã vẽ chiếc lá trên tường trong đêm mưa tuyết ? Vì sao có thể nói chiếc lá cụ vẽ là một kiệt tác ?

Trả lời :

- Trong bài, ở phần đầu chỉ có vài chi tiết liên quan đến cụ Bơ-men. Đáng lưu ý nhất là mấy câu ngắn : "Tại đây, họ (nghĩa là cả Xiu và cụ Bơ-men) sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ, nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau một lát chẳng nói năng gì". Thái độ "sợ sệt" của cụ khi nhìn thấy những chiếc lá theo nhau rụng (lúc này có lẽ trên cây chỉ còn một hai chiếc) nói lên tấm lòng của cụ thương yêu, lo lắng cho số mệnh của Giôn-x. Cụ Bơ-men và Xiu "nhìn nhau chẳng nói năng gì", nhưng có lẽ trong thâm tâm cụ đang nghĩ đến cách vẽ chiếc lá cuối cùng để cứu sống Giôn-xi, điều này ta được biết ở cuối truyện của lời kể của Xiu.

- Cụ thật cao thượng, quên mình vì người khác, lai cứ lẳng lặng mà làm, không hé răng cho ngay cả Xiu biết ý định của mình.

- Tác giả bỏ qua không nói đến việc cụ sẽ vẽ chiếc lá trong đêm mưa gió ra sao mà đợi đến những dòng cuối cùng của truyện mới cho bạn đọc biết qua lời kể lại của Xiu : Có thể mới tạo được bất ngờ cho Giôn-xi và gây hứng thú bất ngờ cho cả bạn đọc chúng ta.

- Chiếc lá cụ vẽ đúng là một kiệt tác. Trước hết vì lá vẽ rất giống (cuống lá, rìa lá răng cưa màu sắc ra sao), khiến Giôn-xi tưởng đấy là chiếc lá thật. Tuy nhiên, ngày nay người ta không quan niệm cứ vẽ thật giống, như chụp ảnh, là được một bức tranh kiệt tác. Chiếc lá cụ Bơ-men vẽ trên tường trong đêm mưa gió thật sự là một kiệt tác vì nó đem lại sự sống cho Giôn-xi. Chiếc lá không phải chỉ được vẽ bằng bút lông, bột màu mà bằng cả tình thương bao la và lòng hi sinh cao thượng của cụ Bơ-men.

Câu 2 trang 90 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Tìm bằng chứng để khẳng định Xiu không hề được cụ Bơ-men cho biết ý định vẽ một chiếc lá thay cho chiếc lá cuối cùng rụng xuống. Nếu Xiu được biết thì truyện có kém hấp dẫn không ? Vì sao ? 

Trả lời 

- Xiu không hề được cụ Bơ-men cho biết ý định của cụ sẽ bất chấp nguy hiểm vẽ chiếc lá vào đúng chỗ chiếc lá cuối cùng rụng nốt trong đêm. Bằng chứng là khi Giôn-xi bảo kéo mành lên, cô "làm theo một cách chán nản", sau đó còn "cúi khuôn mặt hốc hác" xuống người bệnh và nói lời não ruột.

- Có thể nói chính Xiu cũng ngạc nhiên không ngờ chiếc lá cuối cùng còn dai dẳng bám trên cành như thế sau cả một đêm mưa gió phũ phàng, không biết đấy chỉ là chiếc lá vẽ và tâm trạng nặng nề đeo đẳng Xiu cho tới khi cô biết sự thật. Câu "Nhưng, ô kìa ! Sau trận mưa vùi dập ..." không chỉ diễn tả nỗi ngạc nhiên của Giôn-xi, mà của cả Xiu.

- Nếu Xiu được biết trước ý định của cụ Bơ-men, thì truyện sẽ kém hay đi vì Xiu không bị bất ngờ và chúng ta không được thưởng thức cả đoạn văn nói lên tâm trạng lo lắng thấm đượm tình người của cô.

  Câu3 trang 90 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Thử hình dung tâm trạng căng thẳng của Giôn-xi, của Xiu và của bạn đọc khi hai lần Giôn-xi ra lệnh kéo mành lên. Nguyên nhân sâu xa nào quyết định tâm trạng hồi sinh của Giôn-xi ? Tại sao nhà văn kết thúc truyện bằng lời kể của Xiu mà không để Giôn-xi phản ứng gì thêm? 

Trả lời 

- Người đọc có tâm trạng căng thẳng, hồi hộp khi hai lần Giôn-xi bảo Xiu kéo mành lên. Tối hôm trước còn một chiếc lá; nếu sau một đêm, bây giờ rụng hết thì Giôn-xi sẽ ra sao ? Một ngày một đêm nữa trôi qua, làm sao chiếc lá cuối cùng ấy còn trụ lại được ! Đối với Giôn-xi, chắc cả hai lần bảo kéo mành lên, cô lạnh lùng, thản nhiên chờ đón cái chết khi chẳng còn thấy chiếc là nào bám trên bức tường gạch.

- Nguyên nhân sâu xa quyết định tâm trạng hồi sinh của Giôn-xi là sự gan góc của chiếc lá (cô không biết đấy là chiếc lá vẽ), chống chọi kiên cường với thiên nhiên khắc nghiệt, bám lấy cuộc sống, trái ngược với nghị lực yếu đuối, buông xuôi muốn chết của mình.

- Nhà văn kết thúc truyện bằng lời kể của Xiu là vừa đủ, không cần để Giôn-xi phản ứng thêm. Như vậy truyện sẽ có dư âm, để lại trong lòng người đọc nhiều suy nghĩ và những dự đoán. Truyện sẽ kém hay nếu nhà văn cho chúng ta biết cụ thể Giôn-xi nghĩ gì, nói gì, có hành động gì khi nghe Xiu kể lại cái chết và việc làm cao cả của cụ Bơ-men.

Câu 4 trang 90 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :  Chứng minh truyện Chiếc lá cuối cùng của O Hen-ri, qua đoạn trích này, được kết thúc trên cơ sở hai sự kiện bất ngờ đối lập nhau tạo nên hiện tượng đảo ngược tình huống hai lần, gây hứng thú cho bạn đọc.

Trả lời 

- Từ đầu văn bản này nói riêng cũng như từ đầu truyện Chiếc lá cuối cùng nói chung, Giôn-xi cứ như ngày càng tiến dần đến cái chết, khiến độc giả thương cảm, lo lắng. Nhưng tình huống bỗng đảo ngược vào lúc truyện gần kết thúc, Giôn-xi trở lại với lòng yêu đời, bệnh tình thoát cơn nguy hiểm và độc giả thở phào, trút được gánh nặng lo âu. Đó là một lần đảo ngược tình huống, chẳng những làm cho các nhân vật trong truyện bất ngờ mà độc giả cũng bất ngờ.

- Cụ Bơ-men đang khỏe mạnh như vây, chẳng ai ngờ đến cái chết của cụ được thông báo cũng vào lúc truyện gần kết thúc. Đó là lại thêm một lần đảo ngược tình huống, khiến nhân vật trong truyện bất ngờ và độc giả cũng bất ngờ.

- Hai lần đảo ngược tình huống trái chiều nhau (tưởng không tránh khỏi cái chết lại sống; đang khỏe mạnh lại chết) và đều liên quan đến bệnh sưng phổi và chiếc lá cuối cùng (Giôn-xi bị bệnh sưng phổi và gắn cuộc sống của cô với chiếc lá cuosoic ùng; cụ Bơ-men vẽ chiếc lá cuối cùng trong đêm mưa gió, do đó chết vì bệnh sưng phổi). Nghệ thuật đảo ngược tình huống hai lần gây hứng thúc cho chúng ta khi đọc truyện này.