Thực hành về hàm ý

Câu 1. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi bên dưới:

a) Nếu căn cứ vào lời đáp của A Phủ đối với câu hỏi của Pá Tra thì:

(1) Lời đáp đó thiếu thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?

(2) Lời đáp đó thừa thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?

(3) Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì và thể hiện sự khôn khéo như thế nào?

Trả lời:

a. Nếu căn cứ vào lời đáp của A Phủ với câu hỏi của Pá Tra thì:

            + Lời đáp đó thiếu thông tin về số lượng bò bị mất để có thể đáp ứng câu hỏi.

            + Lời đáp đó thừa thông tin về việc A Phủ về lấy súng đi bắt hổ.

            + Cách trả lời của A Phủ chứa hàm ý và thể hiện sự khôn khéo: thừa nhận việc làm mất bò và đưa ra giải pháp lấy công chuộc tội, đồng thời ngầm hé mở rằng giá trị của con hổ còn lớn hơn giá trị của con bò đã mất.

b. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.

            Trong đoạn hội thoại trên, A Phủ cố ý vi phạm phương châm về lượng (vừa thừa vừa thiếu thông tin) nhằm mục đích hướng Pá Tra đến lợi ích lớn hơn con bò bị mất, lợi ích ấy A Phủ có thể mang lại để lấy công chuộc tội.

Câu 2. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi bên dưới:

a. Bá Kiến nói: "Tôi không phải là kho", nói thế là có hàm ý gì? Cách nói như thế có đảm bảo phương châm cách thức (cần nói rõ ràng, rành mạch) không?

b. Ở lượt lời thứ nhất và thứ hai của Bá Kiến có những câu dạng câu hỏi. Những câu đó thực hiện hành động nói gì? Chúng có hàm ý như thế nào?

c. Ở lượt lời thứ nhất và thứ hai của mìnhh, Chí Phèo đều không nói hết ý. Phần hàm ý còn lại được tường minh hóa (được nói rõ) ở lượt lời nào? Cách nói ở hai lượt lời đầu của Chí Phèo không đảm bảo phương châm về lượng và phương châm cách thức như thế nào?

Trả lời:

a. Câu nói của Bá Kiến “Tôi không phải cái kho” có hàm ý: Bá Kiến không giàu có đến mức sẵn tiền để Chí Phèo muốn lấy lúc nào cũng được. Cách nói này vi phạm phương châm cách thức vì thiếu rõ ràng.

b. Hành động nói và hàm ý trong hai lượt lời đầu tiên của Bá Kiến:

            + Lượt lời 1: Chí Phèo đấy hở? →Hành động chào - Hàm ý ngao ngán, chán ghét.

            + Lượt lời 2: Rồi làm mà ăn chứ cứ báo người ta mãi à? →Hành động yêu cầu, thúc giục – Hàm ý: Chí Phèo phải tự lo lấy thân mình, Bá Kiến không thể chu cấp mãi.

c. Hàm ý của lượt lời 1 và 2 của Chí Phèo được tường minh hóa ở lượt lời 3: Tao muốn làm người lương thiện.

            Cách nói ở hai lượt lời đầu của Chí Phèo không đảm bảo phương châm về lượng và về cách thức vì thiếu rõ ràng, thiếu thông tin: không nói rõ Chí Phèo đến để đòi cái gì.

Câu 3. Đọc truyện cười sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

a. Lượt lời thứ nhất của bà đồ có hình thức câu hỏi nhưng thực chất là thực hiện hành động nói gì (ngăn cản, khuyên, đề nghị, khen,...)? Ở lượt lời đó, bà đồ tỏ ý "khen tài văn chương" của ông đồ hay thực chất đánh giá như thế nào về văn chương của ông?

b. Vì sao bà đồ không nói thẳng ý mình mà chọn cách nói như trong truyện?

Trả lời:

a. Lượt lời thứ nhất của bà đồ có hình thức câu hỏi nhưng thực chất là thực hiện hành động: khuyên ông đồ chuyển sang viết trên giấy khổ to. Lượt lời này, thực ra bà đồ đánh giá văn chương của ông đồ không những vô giá trị mà còn làm lãng phí giấy.

b. Bà đồ không nói thẳng ý mình mà chọn cách nói như trong truyện nhằm giữ thể diện cho ông đồ và thể hiện ý kiến một cách tế nhị, khéo léo.

Câu 4. Để nói một câu có hàm ý, người ta dùng nhiều cách thức - Đáp án: D.